ΗΜΕΡΑ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ - Ο ΕΥΕΡΓΕΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ

Η ελληνική ψυχή ανά τους αιώνες μεγαλούργησε επιδεικνύοντας δείγματα μεγαλοψυχίας, γενναιοδωρίας, υπερβάσεως του «εγώ», αλτρουισμού και αυτοθυσίας. Αυτές οι υψηλές αξίες και τα ιδανικά του Έλληνα νοηματοδοτούν την ύπαρξή του, συνυφαίνονται στενά με την ταυτότητά του και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εθνικής του κληρονομιάς.

Τα παραπάνω στοιχεία τα αναγνωρίζουμε στην προσωπικότητα των μεγάλων Ελλήνων ευεργετών, οι οποίοι δεν παρέλειψαν να διαθέσουν μεγάλα χρηματικά ποσά για τη δημιουργία κοινωφελών έργων, δείχνοντας έμπρακτα την έντονη φιλοπατρία και την ευγνωμοσύνη τους στον Έλληνα – συνάνθρωπο – συμπατριώτη.

Αρκετά από τα έργα αυτά ακόμη και σήμερα δεσπόζουν στον Ελληνικό χώρο αγέρωχα και ευθυτενή, μεταλαμπαδεύοντας τον ψυχικό πλούτο των Ελλήνων ευεργετών, τα ευγενή συναισθήματα αυτών για την ανθρώπινη ψυχή και την αμέριστη αγάπη και γενναιοδωρία τους προς τον Ελληνικό πολιτισμο.

"Ηπειρωτική Ευεργεσία - Ένα αγαθό υψίστης σημασίας"

Όσο ξερό και άγονο είναι το έδαφος της Ηπείρου τόσο πλούσιο φύτρωσε και ευτυχώς εξακολουθεί να φυτρώνει το δέντρο της ευεργεσίας.Οι Ηπειρώτες είναι οι μεγαλύτεροι ευεργέτες του έθνους.Οι πλούσιες δωρεές τους υπήρξαν καταλυτικές για τη μόρφωση, τον πολιτισμό, τη διαπαιδαγώγηση, την απελευθέρωση της Ελλάδας και την κοινωνικοοικονομική της ανόρθωση. Ιδιαίτερα κατά τη σκληρή εποχή  της  Τουρκοκρατίας, οι προσφορές και τα έργα τους είχαν ξεχωριστή   και αποφασιστική σημασία. Συνέβαλαν σε μέγιστο βαθμό στην επιβίωση του Γένους, στην πνευματική του αναγέννηση και στην πολιτική του αποκατάσταση. Ήταν οι προάγγελοι και τροφοδότες της νεοελληνικής μας αναγέννησης. Στα αρχαίοελληνικά  χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον όρο «ευεργέτης», για να αποκαλέσουν τους θεούς που τους βοηθούσαν. Ο όρος αυτός ήταν από τότε τιμητικός τίτλος.

Ονόμαζαν τιμητικά ευεργέτη κάποιον, για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους.Η ιστορία των κληροδοτημάτων των ευεργετών, ξεκινά από τις αρχές του 19ου αιώνα κυρίως από την Ήπειρο, από όπου και κατάγονται οι περισσότεροι ευεργέτες. Η οικονομική ευημερία των Ηπειρωτών κατά τον 18ο αλλά και τον 19ο αιώνα, είχε αντίκτυπο όχι μόνο στην Ήπειρο αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι Ηπειρώτες ευεργέτες αποφασισμένοι να βοηθήσουν την πατρίδα τους, επειδή δεν μπορούσαν, λόγω της τουρκικής κατοχής και δουλείας, να διαθέσουν απευθείας χρήματα στους Οθωμανικούς Κρατικούς θεσμούς, δημιούργησαν το θεσμό της διαθήκης και της δωρεάς. 'Εφτιαξαν τα κληροδοτήματα και με τις διαθήκες όρισαν τους διαχειριστές αυτών των περιουσιών αλλά και τους σκοπούς, τους οποίους θα έπρεπε οι πόροι των κληροδοτημάτων να υπηρετήσουν. (π.χ. παιδεία, νεολαία, αναξιοπαθούντες κ.α.).

Στα χρόνια της Οθωμανικής δουλείας, πολλοί δραστήριοι Ηπειρώτες άφησαν τον τόν τόπο τους και αναζήτησανεπαγγελματική διέξοδο σε ξένες χώρες. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν φτωχοί. Ωστόσο πολλοί από αυτούς δημιούργησαν μεγάλες επιχειρήσεις και διατήρησαν εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με ολόκληρο τον κόσμο. Ίδρυσαν εμπορικούς και τραπεζικούς οίκους, καθώς και νοσοκομεία και σχολεία. Ποτέ όμως δεν ξέχασαν την πατρίδα τους και ζούσαν με τον καημό να τη δούνε μια μέρα ελεύθερη. Διατηρούσαν στενές οικονομικές και πνευματικές σχέσεις με την Ήπειρο και ιδιαίτερα τα Γιάννινα. Προσπάθησαν από τη μεριά τους να βοηθήσουν με την κάλυψη των βασικών βιοτικών αναγκών των συμπατριωτών τους, με την ενίσχυση ενδεών, με την ανέγερση και τον καλλωπισμό ναών, με τη σύσταση φιλανθρωπικών και κοινωνικών ιδρυμάτων. Επίσης, έδωσαν μεγάλη σημασία στη διάδοση της παιδείας στην Ελλάδα.

Μεγάλες δωρεές συγκράτησαν για πολλά χρόνια φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι ευεργέτες άνοιξαν τους κρουνούς του χρήματος και έτσι βοήθησαν τους δασκάλους του Γένους, οι οποίοι άνοιξαν τους κρουνούς του πνεύματος. Ακόμα, οι δωρεές τους πέρα από την παιδεία απέβλεπαν στην προαγωγή της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας.

Μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες όπως οι: Αβέρωφ, Αρσάκης, Γεννάδιος, Στουρνάρας, Τοσίτσας, Χατζηκώστας και αδελφοί Ζάππα, Ζωσιμάδες, Ριζάρη, Σίνα κ.ά. άφησαν μία τεράστια πολιτιστική κληρονομιά που ακόμη και σήμερα είναι αισθητά φανερή. Έτσι τα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη, Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ακαδημία Αθηνών, Αρσάκειο Παρθεναγωγείο, Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή, Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο, Ζάππειο Μέγαρο, Εθνική τράπεζα, Μητρόπολη Αθηνών, Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο, θωρηκτό «Αβέρωφ» κ. ά., είναι έργα των μεγάλων ευεργετών και έπαιξαν ρόλο στην προσπάθεια του τότε νεοσύστατου ελληνικού κράτους να ορθοποδήσει. Στα Ιωάννινα ιδρύθηκαν επίσης πάρα πολλά έργα: η Επιφάνειος Σχολή, η πρώτη Σχολή των Ιωαννίνων με διδάσκαλους τους Μακρή, Σουγδουρή και Ανθρακίτη, η Σχολή Γκιούμα που μετονομάστηκε σε Μπαλαναία Σχολή,η Καπλάνειος Σχολή, που ήταν συνέχεια της Μαρουτσέας Σχολής με πρώτο διδάσκαλο τον Αθανάσιο Ψαλίδα, η Ζωσιμαία Σχολή, που ιδρύθηκε το 1828 με χρήματα της Ζωσιμαίας αδελφότητας και το νοσοκομείο Χατζηκώστα.